Пред 30 години, научник од Женева се обиде подобро да го организира протокот на информации во научната заедница. Ова беше почеток на светската мрежа позната како World Wide Web.


Физичарот Тим ​​Бернерс-Ли работел во познатиот женевски истражувачки центар ЦЕРН во 1989 година. Му пречеше информативниот хаос меѓу различни институти, работни и проектни групи.

Тој дошол на идеја да создаде дигитална мрежа која ќе им служи на научниците за комуникација. Имаше 34 години. Тој го напиша концептот.

„Храбро, но возбудливо“, рече неговиот шеф кога го прочита предлогот. Очигледно целата работа била премногу смела, бидејќи некое време ништо не се случило.

Сепак, Бернерс-Ли не се откажа. Дел по дел ја градеше комуникациската мрежа. Тој измислил URL (Uniform Resource Locator) како веб-адреси, користел HTML (Hypertext Markup Language) за кодирање на пораките за да можат да бидат прикажани во различни медиуми и HTTP (Hypertext Transfer Protocol) – кој го одредува начинот на кој комуницираат серверите и прелистувачот.

Потоа, на 30 април 1993 година, научниците од ЦЕРН ја лансираа World Wide Web. Така започна триумфалниот поход на интернет.

Слобода и интереси

На тринаесетгодишната ќерка треба да и се објасни дека родителите на таа возраст немале ниту интернет ниту паметни телефони. Денес е можно да се купи со неколку кликања, додека претходно одевте во центарот на градот.

Томовите на енциклопедијата собираат прашина на полицата – Википедија е најбрзиот извор на информации за сè – од Француската револуција до раѓањето на електронската комуникација.

Секој што бара стан повеќе не прелистува огласи во весници, туку ги наоѓа на веб-платформи. Ги има толку многу што при нивното печатење би потрошила огромна количина хартија.

Лошата страна на дигиталното вмрежување е нередот и поплавата од информации. На интернет, сите луѓе можат да ги понудат своите ставови, идеи, производи, визии. Добар пример е Доналд Трамп. Неговиот профил на Твитер му помогна да собере огромни следбеници, и покрај лажните тврдења или токму поради нив.

Пребарувачите како Google или DuckDuckGo помагаат да се одвои „пченицата од плевата“ во навидум бескрајно поле на информации.

Сепак, зад имињата како Google, Apple, Facebook, Amazon или Microsoft стојат интересите на овие глобални концерни. Тие го структурираат електронскиот простор според овој принцип.

Тој начин на размислување беше туѓ за Тим Бернерс-Ли. Можеше да го патентира својот изум, но донесе свесна одлука да не го прави тоа. Стремежот за профит беше спротивен на неговиот идеал за слободна размена на информации.

Следното ниво – вештачка интелигенција

Пред неколку месеци, ChatGPT доведе до нова дискусија. Дали иднината на интернетот по 30 години е вештачка интелигенција?

Еве што вели овој софтвер за себе, одговарајќи на прашањето дали тоа е иднината на интернетот.

„Како јазичен модел заснован на вештачка интелигенција, не можам со сигурност да кажам дали ChatGPT е иднината на интернетот, бидејќи иднината на интернет зависи од многу фактори и постојано е предмет на промени. Сепак, постојат некои карактеристики што ги поседуваат ChatGPT и слични модели базирани на вештачка интелигенција, кои имаат потенцијал да влијаат и да го променат интернетот“.

Овој модел додава дека треба да се земе предвид дека моделите со вештачка интелигенција носат со себе етички предизвици, на пример заштита на податоците, транспарентност и одговорност. Ова е местото каде што вештачката интелигенција нè остава со нашите дилеми.

Имено, ChatGPT може да произведе заоблени текстови кои звучат логично по содржина, но изворите остануваат непознати.

Поинаку беше со Тим Бернерс-Ли пред три децении. Неговата прва страница имаше незгодна адреса: http://info.cern.ch/hypertext/WWW/TheProject.html.

До денес, оваа адреса ги содржи сите основни информации за World Wide Web: „W3 е хипермедијална иницијатива од големи размери, која има за цел да обезбеди универзален пристап до голем универзум на документи“.

Хипермедија се однесува на текстови кои се поврзани со други текстови. Така се создава податочна мрежа без која денешниот свет повеќе не би можел да функционира. На првата јавно достапна страница на интернет сè уште има врска која води до учесниците во проектот.

Меѓу нив е и Тим Бернерс-Ли, кој во меѓувреме доби англиска благородничка титула. Во ЦЕРН во тоа време, тој имаше локален број 3755 и адреса на е-пошта [email protected]

Но, повеќе не може да се контактира на тој начин. Од 2016 година предава на Оксфорд. До денес, тој го предводи конзорциумот World Wide Web (W3C) што го основаше, кој е посветен на стандардизацијата на онлајн технологијата.