Инфлација во Европа: причини за пораст на цените и мерки за справување

Растот на цените во еврозоната го достигна највисокото ниво во последните 13 години, но би требало да почне да опаѓа во втората половина на годината.

Остриот пораст на инфлацијата, кој покажува пораст на цените на стоките и услугите, го привлече вниманието на медиумите ширум светот, што ја зголеми загриженоста бидејќи во јануари беше поставен нов рекорд.

Според најновите податоци на Европската централна банка (ЕЦБ), потрошувачките цени во еврозоната се зголемија за рекордни 5,1 отсто минатиот месец, што ги отфрли очекувањата за забавување.

Кои се причините за тоа и што може да се направи за намалување?

Високите цени се должат пред се’ на зголемените трошоци за енергија и второ на храна. Цените на енергијата во еврозоната во јануари беа за 28,6 отсто повисоки од истиот месец минатата година, што е рекорден пораст, додека растот на трошоците за непреработена храна се зголеми на 5,2 отсто. Цените на услугите продолжија да растат за 2,4 проценти, додека растот на цените на суровините забави на 2,3 отсто. Овие зголемувања главно се должат на промените поврзани со пандемијата.

Во 2021 година, европските економии се отворија бавно, со се’ повеќе ограничувања кои беа укинати. Луѓето повторно почнаа да патуваат и да ги посетуваат рестораните, а со тоа купуваа повеќе, трошејќи дел од парите што не ги потрошиле за време на забраните.

Но, логистиката не се движи со исто темпо. Компаниите се борат да се справат со брзо растечката побарувачка бидејќи ги обновуваат синџирите на снабдување кои се тешко погодени од пандемијата. Предизвиците, како што е недостигот на транспортни контејнери, го отежнуваат и поскапуваат транспортот на стоки. Колку подолго постојат овие тешкотии, толку е поголема веројатноста компаниите да ги пренесат овие трошоци на своите клиенти во форма на повисоки цени.

Низ светот поскапеа и нафтата, гасот и електричната енергија. Цените на енергијата се зголемија бидејќи производството на нафта и гас заостанува зад закрепнувањето на побарувачката на потрошувачите од пандемијата. Според ЕЦБ, бидејќи голем дел од трошоците за компаниите и луѓето се поврзани со енергијата, цената на нафтата, гасот и електричната енергија е важна за вкупната инфлација: половина од недамнешниот пораст на инфлацијата се должи на повисоките цени на енергијата.

Колку долго може да трае ова?

Европската комисија во четвртокот соопшти дека инфлациските притисоци најверојатно ќе се намалат следната година.

„Откако достигна рекордни 4,6 проценти во четвртиот квартал од минатата година, инфлацијата во еврозоната се очекува да достигне врв на 4,8 отсто во првиот квартал од 2022 година и да остане над 3 проценти до третиот квартал од годината“, се вели во соопштение од Комисијата. „Со намалување на притисоците од ограничувањата во понудата и високите цени на енергијата, се очекува инфлацијата да падне на 2,1 отсто во последниот квартал од годината, пред да падне под целта на Европската централна банка од 2 проценти во текот на 2023 година“.

Сепак, неизвесноста останува висока, бидејќи севкупните економски перспективи на Европа зависат од геополитичките тензии меѓу Украина и Русија, но и од развојот на пандемијата ширум светот.

Томас Визер, американско-австриски економист кој претседаваше со работната група на Еврогрупата за време на тешките години на финансиската криза, изјави за „Евроњуз“ дека е навистина тешко да се предвиди кога инфлацијата ќе падне под целта на ЕЦБ.

„Не знаеме. Нашата ситуација е подобра отколку во ОК или во САД, каде особено американските извори на инфлација се делумно различни од она што го имаме во еврозоната, особено затоа што фискалниот стимул на врвот на веќе растечката економија има таму беше многу повисоко отколку во Европа“, рече тој. „Второ, немаме идеја кога ќе почнат да се решаваат проблемите во синџирот на снабдување. Има причина да се надеваме дека во втората половина од годината ситуацијата ќе биде многу подобра. И трето, враќање на рамнотежата помеѓу побарувачката на стоки а услуги во нашата економија ќе почнат да зајакнуваат дури откако ќе бидат отстранети повеќето ограничувања, вклучително и ограничувањата за патување. Повторно, можеме да бидеме оптимисти за втората половина од годината, но никој не знае“.

Што може да се направи за да се запре растот на инфлацијата?

Претходно овој месец, претседателката на ЕЦБ, Кристин Лагард, рече дека не може да ја исклучи можноста за зголемување на каматните стапки подоцна во 2022 година и рече дека состанокот на 10 март ќе биде клучен за да се одлучи колку брзо централната банка ќе стави крај на својата долгогодишна програма за купување обврзници.

„Ако инфлацијата продолжи, мислам дека има причини релативно брзо да се повлече стимулацијата во 2022 година“, рече Визер. „Инфлацијата е лоша за оние кои се штедачи. Инфлацијата е лоша за оние со фиксни или релативно стабилни номинални примања, а тоа вклучува многу луѓе со планови за пензионирање, така што високата инфлација е секогаш лоша.

Но, бидејќи посиромашните домаќинства се најтешко погодени, Гунтрам Волф, директор на бриселската тинк-тенк „Бројгел“, рече дека се потребни похрабри мерки од политичарите.

„Она што може да го направат политичарите е, се разбира, да ги поддржат овие домаќинства. Би рекол дека поддршката не треба да биде намалување на данокот на додадена вредност на енергијата, туку директен трансфер за да имаат малку поголема куповна моќ“, – рече Волф. „Сакаме домаќинствата во извесна смисла да се обидат да бидат свесни за нивната потрошувачка на енергија и да одговорат на сигналот за цената. Но, мислам дека се потребни трансфери за сиромашните домаќинства“.

Додека експертите ја следат ситуацијата во Европа и ширум светот, јасно е дека бидејќи пандемијата не ги погоди сите земји подеднакво, тоа важи и за инфлацијата.

Дебатата за тоа како да се оди напред во ерата по пандемијата нема да биде лесна, почнувајќи од сенката на геополитичките и финансиските закани што се наѕираат наоколу, пишува  Ефи Куцокоста од „Еуроњуз“, пренесе БГНЕС.