Од неодамна нè има 8 милијарди, колку луѓе може да издржи планетата Земја

Обединетите нации точно предвидоа дека до 15 ноември 2022 година светската популација ќе достигне бројка од 8 милијарди, но сега голем број теоретичари на заговор прашуваат колку е тоа опасно по нашата планета и колку луѓе таа може да издржи.

Бројката на луѓе од вторникот стигна бројка од 8 милијарди, без разлика на сите конфликти и тригодишната борба со коронавирусот, која од избивањето на пандемијата однесе повеќе од 2,5 милиона луѓе. Многумина сега се прашуваат како и покрај големиот број загуби се дојде до оваа висока бројка.

Далечната 1993 година тим на американски експерти го проучуваа човечкиот ген во потрага по траги од неговото длабоко минато. Откриле сигнален потпис на големото „тесно грло на населението“, момент кога човештвото така драстично се намалило.

Подоцна студиите покажале дека во оваа небезбедна ера, која можеби се случила во периодот пред 50.000 и 100.000 години, бројката на луѓе веројатно стигнала само до 10.000.

Тогаш најмалку погоден дел од светот бил Африка, каде генетската разноликост и денес е голема. На овој континент, постојат повеќе генетски разлики меѓу одредена група отколку што постојат меѓу Африканците и Европејците.

Колонизирајќи го речиси секој жител на планетата и вршејќи влијание дури и на најдалечните агли во светот, денес може да се рече дека ниту еден од планетата не остана недопрена. Секое езеро, шума, кањон се допрени од човекот. Во исто време, нашиот голем број овозможи човештвото достигна подвизи кои ниту едно друго животно не може ни да сонува.

Со сè поголемата популација, дојде и до големи поделби. Некои ја гледаат нашата бројност како приказна за успех без преседан, а меѓу нив има и такви што сметаат дека ни се потребни уште повеќе луѓе. Во 2018 година милијардерот Џеф Безос предвиде иднина во која нашето население ќе достигне еден трилион луѓе и сите ќе бидат расфрлани низ нашиот Сончев систем, а најави и планови за да помогне тоа да се оствари.

Дебатата за идеална бројка на луѓе на планетата трае со децении, но времето полека истекува и би било добро поскоро да се одлучи кој е најдобриот правец да се фати, сметаат теоретичарите. Уште од времето на грчките филозофи се дискутирало по ова прашање, а особено било истакнато гледиштето на Платон.

По периодот на брзиот раст, во време кога населението на Атина се удвоило, тој се пожалил на сиромаштијата.

„Она што сега преостана е како костур на тело уништено од болест. Богатата почва е измиена и остана само голата рамка од областа“, напишал Платон. Тој само верувал во строга контрола на населението со која ќе управува државата. На крајот заклучил дека идеалниот град не би требало да има повеќе од 5040 жители и сметал дека основањето на колонии е добар начин за да се ослободи секаков вишок.

Платон во „Држава“, напишана околу 375 година пред новата ера, опишува два замислени градови-држави, административни региони со кои се управува речиси како мали земји. Еден е здрав, а другиот раскошен и во треска. Во вториот населението прекумерно троши и проголтува препуштајќи се на консумеризмот сè додека не се премине границата на неговите потреби.

Поради ова, овој морално изнемоштен град-држава завршува да прибегнува кон освојување на соседните земји, што природно ескалира во војна, бидејќи едноставно не може да го остави своето големо, алчно население без дополнителни ресурси.

Платон имал дебати за тоа дали човековата популација е проблем или проблем се ресурсите кои ги троши. Минаа повеќе од пет векови откако глобалните размери на нашата популациона експлозија станале јасни.

Авторот Тертулијанм, кој живеел во римскиот град Картагина, верувал дека во 200 година од новата ера, кога вкупното население достигнало меѓу 190 до 256 милиони луѓе, целиот свет веќе бил истражен и дека луѓето станале товар за планетата затоа што природата повеќе не можела да нè издржи.

Во наредните 1500 години глобалната човечка популација тројно се зголемила. На крајот оваа грижа се претворила во паника. Томас Малтус, англискиот свештеник, склон на песимизам, имал во неговото дело „Есеј за принципот на населението“, објавен во 1798 година, две важни забелешки.

Првата дека луѓето мораат да јадат и да сакаат да имаат секс, по што извел заклучок дека овие едноставни факти на крајот доведуваат до тоа, човештвото да ги надмине залихите на планетата.

Овие едноставни реченици имале моментален ефект, кај едни предизвикале страв, кај други бес. Таквиот однос траел со децении. Првите сметале дека нешто мора да се направи за да се спречи бројот на популацијата излезе од контрола, а другите пак сметале дека ограничувањето на бројот на луѓето е апсурдно и неетичко и дека треба да се направи сè да се зголеми снабдувањето со храна.

Малцинскиот камп бил особено критичен кон англиските закони за сиромашните, воведени стотици години порано, кои вклучувале исплати на оние кои живеат во сиромаштија за да им помогнат да се грижат за своите деца.

Се шпекулирало дека на овој начин ги охрабрувале луѓето да имаат поголеми семејства. Времето кога есејот на Малтусов бил објавен, на планетата имало околу 800 милиони луѓе. Во 1968 година, се појавила нова модерна загриженост околу глобалната пренаселеност кога професорот на Универзитетот Стенфорд, Пол Ерлин и неговата сопруга Ен Ерлих, во коавторство, ја објавиле книгата „Популациона бомба“.

Инспирација за книгата им бил индискиот град Делхи и неговата огромна количина на луѓе и активности по улиците. Нивното пишување било жестоко и критичко. Особено затоа што популацијата во Лондон во тоа време била двојно зголемена.

Двајцата напишале книга за загриженоста за масовната глад за која верувале дека доаѓа, особено во земјите во развој, но и на места како што Америка, каде што луѓето почнале да го приметуваат влијанието што го имаат на животната средина. Овој труд поттикнал голем број дискусии за пренаселеноста и кај поддржувачите, но и кај критичарите.

Расправите за тоа колку луѓе треба да има никогаш не биле чисто академски. Понекогаш се покренале за да се оправда прогонот, етничкото чистење и геноцидот. Намерата била да се намали бројот на одредени групи на луѓе, а не бројноста на човештвото во целина, па понекогаш се гледаат како примери за опасноста која самиот концепт на пренаселеност може да претставува.

Поради својата контроверзна историја, популациското инженерство е длабоко поделено поле.
Денес, сите политики кои вклучуваат квоти или цели за зголемување или намалување на човечката популација се речиси универзално осудени, освен од неколку екстремистички организации.

Ризикот дека овие стимулации ќе доведат до принуда или други кривични дела се смета за превисок. На едниот крај од спектарот се оние кои сметаат дека пониските стапки на фертилитет во некои области се како криза.

Еден демограф толку е загрижен за локализираниот пад на наталитетот во Велика Британија, што предложи да се оданочуваат паровите без деца. Заклучно со 2019 година, во земјава се родиле во просек 1,65 деца по жена.

Ова е под бројот на раѓања потребни за да се одржи иста големина на населението од 2.075, иако населението сè уште расте во целост поради миграцијата од други земји.

Спротивниот став е дека забавувањето и на крајот запирањето на глобалниот раст на населението не е само остварливо и пожелно, туку може да се постигне преку целосно доброволни средства, методи како што се едноставно обезбедување контрацепција на оние кои го сакаат тоа и едукација на жените.

На овој начин заговорниците на оваа позиција сметаат дека не само што би можеле да ѝ користат на планетата туку и да го подобриме квалитетот на животот на најсиромашните граѓани ширум светот.

Една организација која верува во овој пристап е добротворната организација „Популација е важна“ со седиште во Велика Британија, која води кампања за постигнување одржливо глобално население.

Тие се залагаат за справување со притисоците на консумеризмот, истовремено нагласувајќи ја улогата што големината на населението треба да ја игра во ова. Тие ги охрабруваат луѓето да преземат индивидуална одговорност за еколошката криза, покрај тоа што работат на ставање крај на глобалната сиромаштија и нееднаквост преку олеснување на долговите и странска помош.

Од друга страна, други се залагаат за префрлање на фокусот од прилагодување на бројот на луѓе во светот, колку и да е малку или индиректно постигнат, кон нашите активности.

Поддржувачите тврдат дека количината на ресурси што секој човек ги користи придонесува повеќе за нашето колективно влијание и истакнуваат дека потрошувачката е значително повисока во побогатите земји со пониска стапка на наталитет.

Намалувањето на нашите индивидуални барања на планетата може да го намали ефектот кој го има човештвото врз планетата без да го спречи растот во посиромашните земји.

Всушност, интересот на Западот за намалување на растот на населението во помалку развиените делови на светот, според многумина има расистички призвук, кога Европа и Северна Америка генерално се погусто населени.

На крајот, постои фаталистичко решение за проблемот со населението. Едноставно, да не се прави ништо.

Овој став се потпира на многу нестабилната динамика на нашето глобално население, би требало значително да се зголеми, но потоа ќе се намали. И двете страни може на крајот да го добијат она што го сакаат, но не засекогаш.

Проценките варираат, но се очекува да достигнеме највисока бројка околу 2070 или 2080 година, кога на планетата ќе има помеѓу 9,4 и 10,4 милијарди луѓе.

Тоа може да биде бавен процес. Ако достигнеме 10,4 милијарди, ОН очекуваат населението да остане на ова ниво две децении, а на крајот се предвидува негово намалување.

Во книгата „Празна планета: шокот на глобалниот пад на населението“, авторите претставуваат сосема поинаква визија за иднината од онаа на која сме навикнати, во која светот се бори со новите предизвици и можности што може да ги претстави депопулацијата.

Сателитските снимки се особено моќна алатка за разгледување на овој проблем. Воздушните погледи откриваат дека многу земји се многу прилагодени за човечка употреба.

Колку што може окото да забележи, земјата е сплет од земјоделски полиња, прошарани со патишта и низа згради. Некои пејзажи се толку трансформирани за само неколку децении, со инженерски работи или уништување на шумите, што едвај се препознаваат.

Овие промени доаѓаат со неверојатни статистики. Според Организацијата за храна и земјоделство на ОН (ФАО), 38 отсто од површината на планетата се користи за одгледување храна и други производи како гориво за луѓето или нивниот добиток, вкупно пет милијарди хектари.

Денес, ние сме доминантен вид на ‘рбетници на копното. По тежина, луѓето сочинуваат 32 отсто од копнените ‘рбетници, додека дивите животни сочинуваат само 1 отсто од вкупниот број.

Остатокот е составен од говеда. Добротворната организација за зачувување на дивиот свет WWF откри дека популацијата на диви животни се намалила за две третини помеѓу 1970 и 2020 година, време кога глобалното население се зголемило повеќе од двојно.

Како што се зголемува нашата доминација, паралелно се случуваат многу промени во животната средина. Голем број истакнати екологисти, од приматологот Џејн Гудал, позната по нејзиното проучување на шимпанзата, до натуралистот и телевизиски водител Крис Пакам, ја изразија својата загриженост.

Во 2013 година, сер Дејвид Атенборо ги објасни своите ставови во интервју за „Радио тајмс“.

„Сите наши еколошки проблеми полесно се решаваат со помалку луѓе, а потешко и на крај невозможно се решаваат со се повеќе луѓе“, рече тој.

Алармот на некои луѓе за влијанието на човештвото врз животната средина ги натера да одлучат самите да имаат помалку или да се без деца. Меѓу нив се војводата и војвотката од Сасекс, Хари и Меган, кои објавија во 2019 година дека нема да имаат повеќе од две деца поради планетата.

Истата година и пејачката Мајли Сајрус рече дека сè уште нема да има деца бидејќи Земјата е лута. Сè поголем број жени се приклучуваат на антинаталистичкото движење и одат на „Борт штрајк“ додека не се решат моментната климатска вонредна состојба и кризата со изумирање.

Во развиениот свет годинешните емисии на јаглерод може да се намалат за 58,6 тони, повеќе од 24 пати повеќе од заштедите од непоседување автомобил.

Една студија од 2019 година, предводена од Џенифер Скиуба, вонреден професор по меѓународни студии на колеџот „Родос“ во Тенеси, ги анализираше нивоата на раст на населението во над 1.000 региони во 22 европски земји помеѓу 1990 година и како се менуваа емисиите на јаглерод диоксид во истиот период.

Тимот заклучи дека само бројот на луѓе имал значителен ефект врз овие еколошки параметри во Западна Европа, но тие не биле најважните фактори во Источна Европа.

Оваа идеја дека растот на населението води до деградација на животната средина е поддржана од многу други студии, како и влијанието на растечката побарувачка за природни ресурси, особено во побогатите земји.

Всушност, многу екологисти сега веруваат дека проблемите со кои моментално се соочуваме во голема мера се резултат на потрошувачката, а не на пренаселеноста, што неправедно ја префрла вината на посиромашните земји.

Една студија од 2021 година покажа дека во САД, растот на населението и употребата на необновливи извори на енергија ја деградираат животната средина, додека друга покажа дека економскиот раст и употребата на природните ресурси во Кина од 1980 до 2017 година доведоа до зголемување на емисиите на јаглероден диоксид.

Други истражувања покажаа дека иако употребата на природните ресурси во Кина и урбанизацијата ја зголемуваат стапката на уништување на животната средина, тие делумно се неутрализираат со достапноста на човечки капитал, во суштина, знаењето и вештините на човечката популација.

Денес, општо прифатено е дека луѓето вршат неодржлив притисок врз ограничените ресурси во, феномен нагласен со „Денот на еколошкиот долг на Земјата“, датум кој секоја година покажува дека човештвото ги искористило сите биолошки ресурси што планетата може одржливо да ги произведе за една година.

„Без разлика дали проблемот е во многуте луѓе, ресурсите што ги користиме или и двете, не можам ни да замислам како повеќе луѓе би можеле да бидат подобри за животната средина“, рече Скиуба, автор на книгата „8 милијарди и повеќе: Како сексот, смртта и миграцијата го обликуваа нашиот свет“.

Таа сугерира дека еден начин да се направи ова може да биде да се гледаат луѓето и околината како ист ентитет.

Сепак, Скиуба сака да истакне дека идејата за претстојната популациона бомба, која ќе ја уништи планетата, како што сугерира книгата на Ерлих, е застарена.

„Во тоа време мислам дека имаше 127 земји во светот во кои жените во просек имаа пет или повеќе деца во текот на нивниот живот“, рече таа.

Тогаш популациските трендови навистина изгледаа како да се експоненцијални, па Скиуба претпоставува дека тоа предизвикало паника кај населението кај одредени генерации, кои се живи и денес.

„Но, денес има само 8 такви земји, па мислам дека е важно да се разбере дека овие трендови се сменија“, додаде таа.

Иако текот треба да одлучи за степенот до кој човештвото ќе продолжи да се шири на планетата, некои насоки веќе се поставени. Една од нив е дека човечката популација веројатно ќе продолжи да расте уште некое време, без разлика на сите можни обиди да се намали.

Оваа претпоставка се заснова на феноменот познат како „демографски моментум“, во кој младата популација со стапка на фертилитет под нивото на замена ќе продолжи да расте сè додека стапката на смртност и нивото на миграција останат исти.

Тоа е затоа што промената на населението не се работи само за стапката на наталитетот, влијание има и структурата на населението, особено вкупниот број на жени во репродуктивна возраст.

Сето ова значи дека во земјите со високи стапки на фертилитет, целосното влијание на овој раст не се чувствува, се додека жените во таа популација не достигнат репродуктивна возраст неколку децении подоцна.

Студија од 2014 година покажа дека дури и во случај на голема глобална трагедија, како што се смртоносна пандемија или катастрофална светска војна или драконска политика за едно дете спроведена во секоја земја на планетата, нашата популација сепак ќе порасне на 10 милијарди луѓе до 2100 година.

Дури и катастрофа од вакви размери, што ќе предизвика смрт на две милијарди луѓе во период од пет години кон средината на векот, сепак населението до 2100 година ќе се зголеми на 8,5 милијарди.